De Metaverse is "een post-realiteitsuniversum, een doorheen de tijd persistente multiuser-omgeving waarin fysieke realiteit en digitale virtualiteit elkaar ontmoeten en samensmelten. Het vindt zijn basis in de convergentie van technologieën die multisensorische interacties met virtuele omgevingen, digitale objecten en mensen mogelijk maken, zoals virtual reality (VR) en augmented reality (AR)." [Mystakidis 2022]. [Mystakidis 2022].

De term 'Metaverse' werd bedacht en gebruikt in Neal Stephenson's roman "Snow Crash" uit 1992 en Ernest Cline's "Ready Player One" uit 2011. De situatie veranderde toen Facebook zich in oktober 2021 omvormde tot een onderdeel van Meta Platforms Inc. Terwijl de visie van de novellisten op de Metaverse over het algemeen dystopisch is, brengen de huidige hoofdactoren en promotors een positievere visie naar voren, zoals bijvoorbeeld de verwerving van nieuwe betekenissen van het leven of een bijdrage aan de verbetering van de samenleving [Ball 2022].

Kan men zich voorstellen dat de Metaverse iets anders wordt dan een verlengstuk van de huidige massamarktcultuur, waarbij fysieke en virtuele werelden met elkaar worden verbonden om nieuwe ruimtes te creëren? Wat als de Metaverse inderdaad bijdraagt aan het vergroten van onze veerkracht in het huidige Antropoceen, aan het heroverwegen van onze relaties met andere mensen, andere wezens en materie, en ook de beperkingen van een fysieke ruimte overstijgt? [Friess, Ruche 2023]?
De Metaverse, virtuele omgevingen en Web 4.0 hebben zich ontpopt als wisselende trends die de toekomst van onze digitale samenlevingen vormgeven, door gebruik te maken van technologieën als augmented en virtual reality, kunstmatige intelligentie en blockchain.

Niettemin zijn er een aantal gerelateerde uitdagingen: Kunstenaars maken zich zorgen over de bescherming van hun intellectuele eigendom binnen de metaverse, omdat het steeds moeilijker wordt om ongeoorloofd gebruik, reproductie of distributie van hun werken te voorkomen, en over toezicht. Sommige kunstenaars bekommeren zich ook dat de immersieve aard van virtuele omgevingen kan leiden tot een verlies van echte menselijke interactie, waardoor artistieke ervaringen minder betekenisvol worden.

Vanuit een maatschappelijk en ethisch perspectief zal het belangrijk zijn om eenieders gelijke toegang tot de metaverse te waarborgen, en om onderwerpen als potentiële verslaving, manipulatie en energieverbruik niet te vergeten. Kunstenaars en wetenschappers zouden samen energie en een synergetische kijk voor de metaverse kunnen genereren, die leidt tot de creatie van een immersieve, toegankelijke en krachtige digitale omgeving. Door de creativiteit van beiden te combineren, kunnen we ons een digitale omgeving voorstellen dat het gewone overstijgt en menselijke ervaringen verheft. Het is cruciaal om waakzaam te blijven en ervoor te zorgen dat de metaverse niet overmatig gecommercialiseerd of gecontroleerd wordt door een selecte groep, wat onze verbeelding zou kunnen verstikken en de diversiteit van meningen zou kunnen beperken.

Bruno Dumas, hoogleraar aan de faculteit computerwetenschappen van de Université de Namur, promoveerde in 2010 aan de Université de Fribourg-Universität Freiburg, Zwitserland. Zijn doctoraatsthesis handelde over de creatie van multimodale interfaces. Als postdoctoraal onderzoeker aan de Vrije Universiteit Brussel zette hij zijn werk rond multimodale en crossmediale systemen voort. Vandaag leidt hij het onderzoeksteam Extended User Interfaces (EXUI), dat zich richt op mens-computer-interactie, multimodale interfaces, augmented reality en digitaal onderwijs.

directory.unamur.be/staff/bdumas

Giusy Caruso, voorzitster van het CREATIE Onderzoeksgroep aan het Koninklijk Conservatorium Antwerpen, kunstenaar-onderzoeker en professioneel concertpianist gericht op de futuristische verbintenis van kunst-wetenschap-technologie. Haar onderzoek richt zich op nieuwe vormen van mens-machine-interactie voor het creëren van XR-performances, de analyse van gebaren en AI Musicking via Machine Learning – in co-creatieve projecten die muziek, dans, theater en de actieve deelname van toeschouwers combineren.

giusycaruso.com

Eric Joris is een Belgisch multidisciplinair kunstenaar en regisseur. In 1991 richtte hij CREW op, een pioniersorganisatie in onderzoek naar hoe technologie ons beïnvloedt en ons in staat stelt om in real time tussen verschillende werelden te schakelen. ‘Scientific Fiction’ of wetenschappelijke fictie is een treffende omschrijving van de modus operandi van Eric Joris. Vandaag wordt CREW gedreven door twee kunstenaars: Eric Joris en Isjtar Vandebroeck.

crew.brussels/en

Isjtar Vandebroeck, mediakunstenaar, gameontwikkelaar en actueel technisch directeur. Samen met andere medewerkers en cocreators wordt het publiek door virtuele en echte ruimtes geleid, waarbij gewone i-pads, motion capture-pakken of StrapTrack-systemen worden geïntegreerd in digitale kunst met VR-apparaten.

Peter Friess (kunstenaarsnaam Petermfriess) heeft een achtergrond in zelforganiserende sociale systemen (Ph.D.) en ruimtetechnologie. Naast zijn activiteiten in ICT-innovatie is hij een interdisciplinair kunstenaar en onderzoeker met interesse in kunstmatige intelligentie en geesteswetenschappen. Zijn focus ligt op de verbinding van maatschappelijke veranderingen met transdisciplinaire processen. Zijn werk is wereldwijd getoond op tentoonstellingen en festivals.

petermfriess.com

Alexandra Dementieva is in Brussel gevestigd multimediakunstenaar. Het idee van interactie tussen de toeschouwer en het kunstwerk, bemiddeld door technologisch vooruitstrevende visualisatiemethoden, vormt de kern van haar werk. Haar installaties richten zich op de rol van de toeschouwer en haar/zijn interactie met het kunstwerk en brengen manieren aan om de betrokkenheid van de toeschouwer uit te lokken, waardoor verborgen mechanismen van menselijk gedrag onthuld kunnen worden.

alexdementieva.org

Het ‘Leonardo/ISAST LASER Talks’ is een programma van internationale bijeenkomsten die kunstenaars, wetenschappers, humanisten en technologen samenbrengt voor informele presentaties, optredens en gesprekken met het bredere publiek.

Illustraties door Peter Friess & Midjourney